تماس چشمى چیست؟ اهمیتش چیست؟ راهکارهای بهبود ان در این مقاله توسط متخصص گفتاردرمانی و کاردرمانی ابا بررسی شده است
چرا کودکان اوتیستیک مستقیم به چشم‌های دیگران نگاه نمی کنند؟
ارتباط بدون تماس چشمى معنا ندارد. تماس چشمى بخش مهمی از ارتباط غیر کلامی محسوب می‌شود.
کودکان از دو ماهگى به اطرافیان خود نگاه مى کنند و با لبخند اولیه ارتباط برقرار مى کنند،
در صورتی که در کودکان اوتیستیک تفاوت‌هایی دیده می‌شود.
عدم تماس چشمى به صورت عمومی به دلایل زیراتفاق می‌افتد:
-مشکل توجه و تمرکز
-مشکل در درک و شناخت همدردی
-بلد نبودن آداب اجتماعی و گستاخی
-انزوا گزینی
-دلایل نورولوژیکی
اغلب افراد دارای اختلال اوتیسم از تماسهای چشمى با دیگران دوری می کنند
و اگر قادر به صحبت باشند از سوزش چشم در چنین مواقعی شکایت می کنند.
اطرافیان هم گاهی فکر می‌کنند که این رفتار به دلیل خجالتی یا متفاوت بودن آنها است.
عده‌ای معتقدند تماس چشمى در این کودکان باعث استرس و ناراحتی در آنها می‌شود،
در حالی که پشت هریک از این صحبت‌ها یک علت نورولوژیک پنهان است.
باید در نظر داشت که اسکن های مغزی انجام شده از کودکان اوتیستیک نشان از یک واقعیت دیگر دارد.
بر این اساس، تماسهای چشمى برای این گروه از جامعه استرس زا و ناراحت کننده است.
در واقع همین تماس چشمى موجب تحریک عصب های مغزی فرد اوتیستیک می شود.
به گفته یکی از محققان در این حوزه
“خلاف آنچه گمان می کنیم فقدان ارتباطات میان فردی در آنهایی که با اختلال اوتیسم زندگی می کنند
به دلیل بی توجهی و عدم تمرکز آنها نیست.
چنین رفتارهایی پاسخی است به قسمت هایی از مغز که در اثر ارتباط با دیگران بیش از اندازه تحریک و فعال می شوند.
به عبارت دیگر، فرد اوتیستیک با دزدیدن نگاه خود از دیگران ناراحتی حاصل از فعالیت غیرمنتظره مغز را کاهش می دهد.”
بخش ساب کورتیکال مغز به صورت طبیعی در زمان تماسهای چشمى فعال می‌شود،
درست است که تماسهای چشمى فعالیتی بسیار ساده است
که نوزادان از همان ابتدای تولد بدون دردسر و آموزش،تماس چشمى را با افراد آشنا انجام می دهند؛
علاوه بر آن منطقه‌ی ساب‌کورتیکال در درک معنی تماس چشمى و هیجانات هم مؤثر است.
اما در میان افراد اوتیستیک قضیه شکل دیگر دارد.
در واقع، حساسیت بیش از حد قسمت ساب کورتیکال مغز این گروه منجر به آن می شود که نگاه کردن به دیگران به فعالیتی آزار دهنده بدل شود.
عدم تماس چشمى در کودکان اوتیستیک در مطالعات جدید از یک فرضیه حمایت می‌کند:
عدم تعادل بین شبکه عصبی برانگیزاننده و سیستم بازدارنده باعث می‌شود که برقراری تماس چشمى برای این کودکان سخت باشد.
سیستم برانگیزاننده با ترشح نروترانسمیترها در مناطق خاصی از مغز اطلاعات بینایی در مغز را تحریک می‌کند
و سیستم بازدارنده باعث تعدیل شدن آن می‌شود،
وقتی تعادل بین این دو به هم بخورد تماسهای چشمی سخت می‌شود
و از طرف دیگر این سیستم برانگیزاننده باعث درک زبان صورت می‌شود که معمولا در کودکان اوتیستیک مشکل دارد.
تحقیقات سه نوع یا درجه مختلف تماس چشمى را نشان داده‌اند:
-تماس چشم با چشم(eye to eye)
-تماس چشم با صورت(eye to face)
-چشم بدون نگاه به صورت (eyes off face)
این سه نوع تماس چشمى بسته به جنسیت،موارد اخلاقی و شدت اوتیسم استفاده می‌شوند.
آیا همه‌ی کودکان اوتیستیک تماس چشمى ندارند؟
خیر،پاسخ به شدت اختلال اوتیسم مربوط است.
گاهی اوقات نگاههای خیره و بی‌هدف حتی به صورت مستمر در این کودکان دیده‌می‌شود
ولی علیرغم نگاه خیره،درک هیجانات و ارتباطات برای آنها از طریق تماسهای چشمى دشوار است
حالت سومی هم در این کودکان دیده می‌شود که علیرغم تماس چشمى و تلاش کودک،(نگاه خیره نیست)
ولی معنی و درک حالات صورت برای کودک اوتیستیک دشوار است.
گاهی آنها به صورت مستقیم به افراد و محیط نگاه نمی‌کنند
و نگاه کردن از گوشه ى چشم یکى از علائم کودکان اوتیستیک مى باشد.
آیا والدین بایستی کودکان خود را به تماس چشمى مجبور کنند؟
پاسخ به این پرسش،بستگی به شرایط کودک دارد،
گاهی شدت مشکل و علائم کودک زیاد است
و نیاز است که به بقیه‌ی مشکلات کودک که اهمیت بیشتری دارند توجه شود.
برای بهبود تماس چشمى چه کاری می‌توان انجام داد؟
۱-استفاده از محرکهای بینایی که کودک به آن علاقمند است
و جایگزینی تدریجی محرک‌ها با تماس چشمى .
در یک تحقیق دایره‌های آبی و سفید به صورت نور و فلش روی صفحه و صورت رفت و برگشتی تابانده می‌شد
تا کودک آنها را تعقیب کند،
بعد از مدتی چهره‌ی یک انسان جایگزین می‌شد و چشم‌های فرد دقیقا به جای دایره‌ها واقع می‌شد،
هر چند این آزمایش برای نشان دادن این موضوع انجام شده بود که کودکان اوتیستیک از تماس چشمى ناراحت و معذب نیستند،
اما می‌توان به عنوان یک راه‌‌حل بالینی از آن استفاده کرد.
۲-توضیح دادن علائم اجتماعی و نیازهای ارتباطی
مثل تماسهای چشمى برای کودکانی که درک خوبی دارند.
۳-افزایش تدریجی تماس چشمى از زمان‌های بسیار کوتاه.
۴-استفاده از تعقیب بینایی یک محرک و رسیدن به یک تماس چشمی.
آیا کودک شما در زمان تعامل و حرف زدن با شما،به چشم‌های شما نگاه می‌کند؟
آیا کودکتان معنی نگاههای شما را درک می‌کند؟
(مثلا نگاه مهربان،عصبانی یا چشم غره یا التماس یا….)
والدین عزیز بدانید یکی از اولین و مهم‌ترین علائم اوتیسم،بودن یا نبودن تماسهای چشمى به صورت مؤثر است.
پس اگر در کودکتان نکته‌ای در این زمینه مشاهده می‌کنند زمان را از دست ندهید
و با متخصصین مربوط در کلینیک گفتاردرمانی وکاردرمانی آبا مشورت کنید.
استفاده از مطالب با ذکر منبع بدون مانع است
نویسنده و مترجم؛مریم غلمانی‌پور
کلمات کلیدی:تماس‌چشمی،نگاه خیره،اوتیسم،کودک اوتیستیک،ارتباط.
منبع:
–https://search.proquest.com/openview/82017866ca36ee01e126ea54f93d1587/1?pq-origsite=gscholar&cbl=18750&diss=y
–https://www.sciencedaily.com/releases/2016/11/161118131651.htm
-https://www.autismspeaks.org/expert-opinion/why-it-so-hard-someone-autism-make-eye-contact
-https://www.sciencedaily.com/releases/2017/06/170615213252.htm
–https://www.verywellhealth.com/autism-symptoms-and-eye-contact-260565
سلام
تماس چشمی در افراد به صورت معمول چطوره؟
ما هم دائم به آدم مقابل نگاه نمیکنیم.